Ο μύθος του Καραμανλή και η βεντάλια του

Του Αγίου

Η άνοδος των συντηρητικών κομμάτων στη Δυτική Ευρώπη κατά τη δεκαετία του ’90 συνοδεύτηκε από τρία βασικά χαρακτηριστικά:
Α. Την αδυναμία των πολυποίκιλων εκφραστών της σοσιαλδημοκρατίας να διαχειριστούν με επάρκεια το κράτος πρόνοιας και γενικότερα την πολιτεία ευημερίας σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης,
Β. Την πρόταση για καλύτερη διαχείριση της Δημόσιας Διοίκησης και
Γ. Την ηθικοποίηση της πολιτικής με την υπόσχεση για πάταξη των φαινομένων της πατρωνίας και του νεποτισμού.

Στην Ελλάδα η συντηρητική παράταξη καθυστέρησε περίπου μία δεκαετία για να βρει εκ νέου το βηματισμό της στο εκλογικό σώμα μετά την περιπετειώδη και αποτυχημένη απόπειρα διακυβέρνησης του Κ. Μητσοτάκη.

Η εγκατάσταση στην ηγεσία της ΝΔ του Κώστα Καραμανλή επιχειρήθηκε ευθύς εξ αρχής να διαμορφώσει ένα επικοινωνιακό μίγμα που συνέθεταν οι προπαγανδιστικές διακηρύξεις της ευρωπαϊκής χριστιανοδημοκρατίας και η κυρίαρχη ρητορική του ρεπουμπλικανικού κόμματος των ΗΠΑ. Το σύνθετο αυτό μήνυμα αποκρυσταλλώθηκε στο σλόγκαν: «σεμνά και ταπεινά». Έτσι, η επιτυχία ή αποτυχία της πολιτικής προσέγγισης που είχε ως φορέα τη ΝΔ του Καραμανλή εξαρτάτο από το βαθμό ικανοποίησης του μηνύματος που τους έφερε στην εξουσία. Σημειώστε ότι είναι άλλο πράγμα η διείσδυση του μηνύματος, που κρίνεται στην αρχή και άλλο η εμπέδωσή του, από το εκλογικό σώμα, που απαιτεί έμπρακτα αποτελέσματα.

Αυτό ακριβώς το μήνυμα της εκ νέου εμβάπτισης της πολιτικής στην ηθική εξευτελίστηκε με ταχύτατους ρυθμούς, με αποτέλεσμα σε σχετικά σύντομο διάστημα να καταρρεύσει ο μύθος της νέας Δεξιάς με λαϊκά και φιλελεύθερα χαρακτηριστικά και μαζί μ’ αυτόν ο μύθος του Καραμανλή.

Ο Καραμανλής απέτυχε, διότι γκρεμίστηκε, μέσω των διαδοχικών σκανδάλων το οικοδόμημα της πολιτικής επικοινωνίας, που αποτελούσε το νομιμοποιητικό παράγοντα άσκησης πολιτικής από την κυβέρνησή του. Τώρα κάθε θεσμική πρωτοβουλία του θα βρίσκεται στον αέρα.

Την μεγαλύτερη κατάρα για τους πολιτικούς φορείς αποτελεί η στιγμή κατά την οποία τα συνθήματά τους και το στερεοτυπικό πρότυπο της εξουσίας τους εκλαμβάνονται ως φάρσα από τους κοινωνικούς αποδέκτες του μηνύματός τους. Σε αυτήν ακριβώς τη φάση βρίσκεται σήμερα ο κ. Καραμανλής και το κόμμα του. Από δω και πέρα δεν μπορεί τίποτα, μα τίποτα να τους συντηρήσει στην εξουσία. Έχουν αποτύχει διότι κόπηκε ο δίαυλος σημαίνουσας επικοινωνίας με το ευρύτερο εκλογικό σώμα.

Ότι και να πει ο κ. Καραμανλής και οι εκπρόσωποί του, πλέον, εκλαμβάνεται ως θόρυβος, απολογία, ή ακόμη χειρότερα ως ύβρις και είναι αδύνατον να επαναδομήσει σχέση εμπιστοσύνης. Ο βόρβορος των σκανδάλων για μία συντηρητική κυβέρνηση που στηρίζει την νομιμοποίησή της στο ηθικό στοιχείο, επιφέρει πάντοτε ταχύτερη απαξίωση απ’ ότι αντίστοιχα συμβαίνει σε κομματικούς φορείς που επικαλούνται, για να προσελκύσουν την ψήφο, το κοινωνικό πρόγραμμα και το κοινωνικό μοντέλο τους.

Σήμερα, στην Ελλάδα κατέρρευσε το ηθικό μοντέλο διακυβέρνησης και μαζί με αυτό η επανασύσταση της συντηρητικής παράταξης σε μια σύγχρονη, δυτικοευρωπαϊκή βάση. Τελικά, ίσως, ο ιστορικός διαπιστώσει ότι η πολιτεία Καραμανλή συνέβαλε στην διασκέδαση του ηθικού στοιχείου στην πολιτική, σε ανάλογο βαθμό με την διασκέδαση του κοινωνικού στοιχείου, οδυνηρότερα μάλιστα από προηγούμενες περιόδους, καθώς είναι ο ίδιος ο σημερινός πρωθυπουργός, ο οποίος εμφάνισε ως επικοινωνιακό όπλο του την «ηθική στην πολιτική» και τώρα αποδεικνύεται ότι το βαρύ κανόνι του Καραμανλή ήταν νεροπίστολο!

Κατά την άποψή μου και στις δύο περιπτώσεις ο βασικός παράγοντας που εξέθεσε τα δύο τελευταία μοντέλα διακυβέρνησης στη χώρα, είναι το σύστημα της πατρωνίας και η απόλυτη διαπλοκή ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, κράτους, νταβάδων και ενός μικρού αριθμού ξένων επιχειρηματικών συμφερόντων.

Το σκάνδαλο Ziemens αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα για τον τελευταίο παράγοντα διαπλοκής που αναφέρω. Ο κ. Καραμανλής απέτυχε, διότι δεν συμβιβάστηκε απλώς με το καθεστώς διαφθοράς, όπως πιστεύεται από πολλούς, αλλά προσφέρθηκε ο ίδιος ως πολιτικός και επικοινωνιακός φορέας νομιμοποίησης της ίδιας της διαπλοκής, χρησιμοποιώντας είτε τους διαύλους του ΠΑΣΟΚ, είτε επιχειρώντας να διαμορφώσει νέα κανάλια διαπλοκής και νέες μορφές παραγωγής «μίζας».

Πλην της υπόθεσης Siemens όλες οι άλλες περιπτώσεις σκανδάλων, που αποκαλύφθηκαν επί των ημερών Καραμανλή, σχετίζονται με την απόπειρα να εμπεδωθεί ένα νέο σύστημα διαπλοκής (που χρησιμοποίησε και κάποιους «συνεργάτες» του ΠΑΣΟΚ) παράλληλα με το υπάρχον. Αυτό ακριβώς το άνοιγμα της βεντάλιας της διαφθοράς αποτέλεσε και την αχίλλειο πτέρνα ενός συστήματος που δεν κατάφερε να ευδοκιμήσει σε συνάρτηση με το προηγούμενο.

Ο Καραμανλής φοβήθηκε να προχωρήσει στην «επανίδρυση της διαπλοκής» και αναλώθηκε από τη μια πλευρά στην ικανοποίηση των πακτωμένων συμφερόντων των γνωστών νταβάδων και από την άλλη στην ενίσχυση κάποιων άπληστων παρεών που φρόντισαν να τον περικυκλώσουν από τον καιρό της αντιπολίτευσης.

Το κρίσιμο στοιχείο, όμως, δεν είναι η πολιτική στάση του Καραμανλή ως προς την λεγόμενη διαπλοκή, αλλά η συμπεριφορά του. Προσδεμένος στην εικόνα του ηθικού πρωθυπουργού, προτίμησε να κάνει το κορόιδο και να αφήσει τη φθορά για τους υπουργούς του. Μόνον που στο τέλος φαίνεται να συνήθισε τόσο πολύ στον ρόλο αυτό (του κορόιδου) που ακύρωσε ακόμη και αυτή τη θεσμική αξία του πρωθυπουργού. Το πρωθυπουργοκεντρικό μας σύστημα κατάντησε και αυτό, επί Καραμανλή, φάρσα, και έτσι τα δεινά του πολιτικού συστήματος απέκτησαν θεμελιακό χαρακτήρα, σε τέτοιο βαθμό που θα πρέπει να μας προβληματίσει πλέον η ίδια η συντακτική μορφή της πολιτείας, η υπόσταση των εξουσιών και η λειτουργία των οργάνων του κράτους.

Ο Καραμανλής υποκρινόμενος τον άμεμπτο και ηθικό πρωθυπουργό, ο οποίος όμως αντίθετα μονίμως συγκαλύπτει σκάνδαλα, τα οποία μάλιστα εκδύει από την πολιτικότητά τους, πέτυχε να φέρει πιο γρήγορα το σύστημα στα όριά του. Οι Έλληνες έχασαν την εμπιστοσύνη τους στους πολιτικούς, καθώς η πολιτική έχασε την ηθική νομιμοποίησή της, εντελώς. Μετατράπηκε σε κυνική εξουσία, πολύ χειρότερα από την περίοδο Σημίτη. Έτσι, δίχως ιδεολογία και δίχως ηθική η πολιτική στην Ελλάδα έμεινε για να διακονεί απλώς το πελατειακό σύστημα και τίποτε περισσότερο. Αυτό όμως δεν μπορεί να κρατήσει για πολύ. Το ξέρουν ακόμη και οι νταβάδες και αναζητούν λύση.

Ο λαός δεν είναι ακόμη σε θέση να αναζητήσει ο ίδιος λύση, αναλαμβάνοντας πολιτική πρωτοβουλία και προτιμά να περιμένει την πολιτική απάντηση στο σοβαρό πολιτικό πρόβλημα της χώρας από επάνω. Πού θα πάει, θα έρθει, δεν αργεί! Μόνον που έτσι δεν αναγεννιέται η πολιτική, αλλά απλώς ανανεώνεται η πατρωνία.