Ένα επίκαιρο παράδειγμα

Του Αγίου

Σε προηγούμενη ανάρτηση επισήμανα τον κίνδυνο από τον λαϊκισμό, εκτιμώντας ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε μια επικίνδυνη φάση για τη δημοκρατική της εξέλιξη, εξαιτίας αυτού.
Σήμερα, θα αναφερθώ στο παράδειγμα της Αυστρίας, για να τονίσω παραστατικά, κυρίως, τις αιτίες που συμβάλουν στην άνοδο του δεξιού λαϊκισμού.

Όταν επανιδρύθηκε η Αυστρία το 1945 τα τρία κυρίαρχα κόμματα το Λαϊκό (OVP), το Σοσιαλιστικό ( SPO), και το Κομμουνιστικό ( KPO) συνέπραξαν στον σχηματισμό οικουμενικής κυβέρνησης, ώστε να διασκεδαστούν τα αποτελέσματα του εμφυλίου του 1934. Το Κομμουνιστικό κόμμα, όμως, σύντομα αποχώρησε, εξαιτίας και των πιέσεων από το ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής και στην εξουσία μείνανε το OVP και το SPO.

Αυτά τα δύο κόμματα είτε συγκυβερνώντας, είτε σχηματίζοντας μονοκομματικές κυβερνήσεις, πέτυχαν να δομήσουν ένα δικομματικό σύστημα εξουσίας, στην πολιτική βάση του οποίου οικοδομήθηκαν οι κοινωνικές σχέσεις στη μεταπολεμική Αυστρία. Μοιράστηκαν το κράτος και τις δουλειές και στήσανε ένα είδος πολιτικού συνεταιρισμού που αποτέλεσε τον πυρήνα μιας κρατικοδίαιτης αστικής και μεσοαστικής τάξης.

Όλα κυλούσαν ήρεμα και χαλαρά και ένας αέρας συναίνεσης έπνεε στα πολιτικά πράγματα, για το καλό της χώρας φυσικά! Μέσα σε αυτό το σταθερό δικομματικό περιβάλλον, ευδοκίμησαν κοινωνικά παράσιτα και νταβάδες, ανίδεοι διοικητικοί, αναίσθητοι διοικούντες και άπληστοι κομματικοί φίλοι-οικονομικοί παράγοντες.

Με άλλα λόγια η γέννηση του «μεσαίου χώρου» αποτέλεσε μια κατεξοχήν βαρβαρότητα που κακοποίησε τη δημοκρατική εξέλιξη στην Αυστρία και παρέδωσε τη χώρα βορά σε ένα κλειστό σύστημα συμφερόντων. Καληώρα, όπως και στην Ελλάδα.

Όταν ο εξουσιαστικός συνεταιρισμός έχασε την ικανότητα να παράγει ελπίδα για τους πολλούς, εξαιτίας κυρίως εξωτερικών μεταβολών που δεν επέτρεπαν την ισόρροπη διατήρηση του συστήματος της πατρωνίας, τότε ανέτειλε το άστρο ενός χαρισματικού δημαγωγού, του Jörg Haider.

Το σενάριο από εδώ και πέρα είναι μάλλον γνωστό σε αρκετούς: Ο μάγκας αυτός, επικαλούμενος τη «δημοκρατία» και την «ελευθερία», καληώρα όπως ο Καρατζαφέρης ( προς Θεού τα μεγέθη, ευτυχώς διαφέρουν), πέτυχε να εκμεταλλευτεί τη λαϊκή δυσαρέσκεια και τα σκάνδαλα που άρχισαν να απομυθοποιούν το σύστημα.

Η υποβάθμιση του ιδεολογικού παράγοντα και η πολιτισμική αποχαύνωση που κυριαρχούσε
( όπως, εδώ, στις μέρες του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ ) έκανε το έργο του λαϊκιστή-ακροδεξιού ευκολότερο.

Ο Haider μετέτρεψε την εικόνα του λαού σε εικόνα λαουτζίκου και κήρυξε τον πόλεμο στο κατεστημένο (!) και τους μετανάστες. Με το εθνικιστικό προσωπείο του προσπάθησε να καλύψει τους πολιτικούς παράγοντες που οδηγούσαν σε νέες μορφές ανισοτήτων στην Αυστρία. Το κόμμα του, Freiheiliche Partei Österreichs, αποτέλεσε τον κύριο δίαυλο εκτόνωσης των ανησυχιών που προκαλούσε στα λαϊκά στρώματα η παγκοσμιοποίηση και η φθορά των παλαιών κοινωνικών δομών.

Η ρητορική του, η οποία αποτελεί «σχολή» για όλους τους δεξιούς λαϊκιστές, επικεντρώθηκε στην αποκρυστάλλωση ενός εθνικιστικού «εμείς» - ο καλός, απατημένος, φτωχός και εργατικός λαός – και «αυτοί» - οι κακοί πολιτικοί, γραφειοκράτες, αλλοδαποί και προπαντός οι αριστεροί διανοούμενοι, οι οποίοι μολύνουν την εθνική συνείδηση των καλών πατριωτών με δυσνόητες μπούρδες και επικίνδυνες ερμηνείες, που διαφθείρουν την ηθική των καλών νοικοκυραίων.

Η λαϊκιστική ρητορεία του Haider έπιασε τόπο, διότι αναπτύχθηκε πάνω στο απολιτικό έδαφος που είχε αφήσει η αποψίλωση της ιδεολογίας από τους σοσιαλιστές και την αριστερά, η οποία μπερδεμένη από την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού το έριξε στον «εργασιασμό», δίνοντας την εικόνα ότι υπερασπίζεται τα κεκτημένα του συστήματος.

Η υπεράσπιση των δικαιωμάτων όλων των εργαζομένων και των μεταναστών από την κεντροαριστερά και την αριστερά, εύκολα μετατράπηκε σε όπλο εναντίων τους, καθώς είχε χαθεί ο ιδεολογικός προσανατολισμός μεγάλου μέρους των λαϊκών στρωμάτων.

Αυτήν ακριβώς την έλλειψη ιδεολογίας έρχεται να καλύψει ο λαϊκισμός, προκαλώντας φοβικά σύνδρομα και μετερχόμενος ψυχολογικές τεχνικές για την εκμετάλλευση του θυμικού των πολιτών, τους οποίους αντιμετωπίζει χύμα, σαν αδιαμόρφωτη μάζα.

Δεν ωφελείται η δημοκρατία από την απομόνωση των διαφόρων «Haider».
Ίσως, να μη «λέει τίποτε» πλέον, ακόμη και η προσομοίωση τους με τους ναζί.
Η μόνη άμυνα της δημοκρατίας σε τέτοια φαινόμενα είναι η εντατικοποίηση του εκδημοκρατισμού και η ανάπτυξη της δημοκρατικής κουλτούρας. Δίχως αυτήν η ιδεολογία, δεν έχει νόημα ή αποτελεί αφηρημένη εκδήλωση της αναφερόμενης πολιτικής ταυτότητας: δεν έχει ουσία, δηλαδή.

Δυστυχώς (και) στην Ελλάδα η «συναίνεση στο κέντρο» επέφερε δραματικά αποτελέσματα στην υπόθεση της πολιτικοποίησης. Η επιστροφή στην πολιτική δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο αυτού του πολιτικού συστήματος.

Η αυτοάμυνα στο πλαίσιο αυτού του συστήματος το μόνο που σίγουρα θα προκαλέσει είναι την άνοδο των λαϊκιστικών μορφωμάτων. Αυτοκάθαρση δεν γίνεται. Κάθαρση μάλιστα. Αλλά αυτή πρέπει να επιβληθεί από ένα πολιτικό κίνημα. Δεν γίνεται αλλιώς, εκτός και εάν τη «λύση» τη βλέπουμε στο πρόσωπο ενός…Haider.