Ευρωπαϊσμός και Ρωσία

Του Αγίου

Μέσα από την αχλύ της πολεμικής σύγκρουσης στο Νότιο Καύκασο αναδύονται σημαντικότατα ερωτήματα που αφορούν στη σχέση Ευρωπαϊκής Ένωσης – Ρωσίας – ΗΠΑ.

Είναι δυνατόν να υπάρξει μία νέα δυναμική ισορροπία μεταξύ αυτών των τριών βασικών διεθνών παραγόντων, έτσι ώστε περιφερειακές διενέξεις να μην απειλούν με κατάρρευση το συνολικό σύστημα ασφαλείας στον κόσμο;

Η προσέγγιση σ’ αυτό το ερώτημα οδηγεί σε μία και μοναδική απάντηση: Ευρωπαϊσμός. Με τον όρο αυτό δεν εννοούμε απλώς ένα πολιτικό σχέδιο που αποσκοπεί στην εμβάθυνση της ολοκλήρωσης στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο, αλλά μία νέα πολιτική κουλτούρα, που έχει ως στόχο την εξομάλυνση των διαφορών, προτάσσοντας το κοινό συμφέρον.

Με άλλα λόγια, η κουλτούρα αυτή προσεγγίζει την πραγματικότητα με ένα θετικό τρόπο, εκφράζοντας την πεποίθηση ότι αναπτύσσοντας τις σχέσεις μας πάνω στο κοινό συμφέρον αυτομάτως υποβαθμίζονται οι διαφορές μας σε τέτοιο βαθμό που δεν καθίστανται εμπόδιο στην επωφελή ανάπτυξη καθενός από τα μέρη που εμπλέκονται στην διαδικασία.

Σε επίπεδο πολιτικής, ο Ευρωπαϊσμός ανέπτυξε μία πρωτόγνωρη στον κόσμο, μέθοδο για επίλυση των διαφορών, αποκαλούμενη «problem solving», σύμφωνα με την οποία η μεταβολή των σχέσεων, ή καλύτερα των συσχετισμών, είναι το αποτέλεσμα μιας συμφωνίας η οποία επιτυγχάνεται σε εθελοντική βάση και στο πνεύμα του κοινού συμφέροντος.

Αυτό το πολιτικό πρότυπο οικοδόμησης συναίνεσης βρίσκεται σε αντίθεση με την κυρίαρχη μέθοδο επίλυσης διενέξεων στο διεθνές επίπεδο, «conflict resolution», η οποία στηρίζεται στη διαμόρφωση ενός πεδίου άσκησης απειλών και υποσχέσεων, που είναι βασισμένο στον πολιτικό, μιλιταριστικό ή οικονομικό εξαναγκασμό.

Οι ΗΠΑ και η Ρωσία ακολουθούν, παραδοσιακά, την δεύτερη μέθοδο στις περιφερειακές διενέξεις, ως κατ’ εξοχήν μιλιταριστικά συστήματα, ενώ στις μεταξύ τους σχέσεις, ήδη από την δεκαετία του ‘90 επιχείρησαν να δοκιμάσουν την μέθοδο του Ευρωπαϊσμού. Ο τρόπος, όμως, με τον οποίο τον προσέγγισαν αποκάλυψε πολλές αντιφάσεις, καθώς προείχε το τεχνοκρατικό στοιχείο και όχι η πολιτισμική αποκρυστάλλωση του τρόπου αυτού αντιμετώπισης των διακρατικών, υπερεθνικών και διεθνών σχέσεων.

Παρατηρήσαμε ΗΠΑ και Ρωσία να δηλώνουν σύμμαχοι στον αγώνα κατά της λεγόμενης «τρομοκρατίας», αλλά ποτέ δεν λειτούργησαν ως συνεταίροι στη διαχείριση οποιασδήποτε κρίσης τους αφορούσε άμεσα ή έμμεσα.

Άρα, βλέπουμε την έννοια της συμμαχίας να λειτουργεί με το «conflict resolution», ενώ ο συνεταιρισμός με το «problem solving» - στο πλαίσιο του Ευρωπαϊσμού, δηλαδή.

Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση διαπνεόμενη από την κουλτούρα του Ευρωπαϊσμού, απευθύνεται σε Αμερική και Ρωσία σε μία «γλώσσα» που τους είναι μεν μηχανιστικά γνωστή, αλλά πολιτισμικά μάλλον ξένη. Το αποτέλεσμα είναι η κα. Μέρκελ, ο κ. Σαρκοζί και άλλοι να νομίζουν ότι συνεννοούνται με τους Ρώσους και μετά από λίγο να καταλαμβάνονται με το «στόμα ανοικτό» από τις αντιδράσεις της «αρκούδας».

Αντίθετα, Αμερικανοί και Ρώσοι μπορούν να συνεννοούνται ανετότερα. Μιλούν, πλέον, ακριβώς την ίδια «γλώσσα» στις διεθνείς σχέσεις και έχουν τη δυνατότητα να θέτουν τα συμφέροντά τους σε κοινή βάση: «μεταξύ κατεργαρέων, ειλικρίνεια».

Γερμανία και Γαλλία εμφανίζονται έτσι ως οι «αιθεροβάμονες» στην πολιτική σκακιέρα, διατεινόμενες ότι αν στην παρούσα κρίση στην Ευρασία επικρατήσει ο Ευρωπαϊσμός, μία νέα ισορροπία στο διεθνές σύστημα θα επιτευχθεί, δίχως ιδιαίτερους κλυδωνισμούς και χωρίς να διαταραχθεί το σύστημα ασφαλείας.

Η υπόθεση αυτή υπακούει μεν στο αξίωμα της μαθηματικής λογικής, αντιφάσκει, όμως, σφόδρα με την προβαλλόμενη κοινή λογική. Ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Ρωσία, ούτε ασφαλώς, η Κίνα, το Ιράν, ή κάποια άλλη δύναμη που δραστηριοποιείται με κριτήριο το «conflict resolution» έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να γίνουν μέλος της ΕΕ, ούτε, αν δεν κάνω λάθος, να υιοθετήσουν τον τρόπο επίλυσης διαφορών που αυτή εξελίσσει στο εσωτερικό της!

Οι ρώσοι, βέβαια - που διδάσκονται από τον Πούτιν - εμφανίζονται ικανότεροι να παίζουν σε διπλό ταμπλό. Κάλλιστα μπορεί να εμφανίζονται άλλοτε ως συνέταιροι και άλλοτε ως σύμμαχοι και κυρίως έτοιμοι να υιοθετήσουν το πνεύμα του Ευρωπαϊσμού αποκλειστικά, όμως, στις σχέσεις τους με την ΕΕ. Τούτο, πάντως, είναι άτοπο. Δεν είναι δυνατόν η εξωτερική πολιτική μιας χώρας να δομείται πάνω σε δύο διαφορετικά μοντέλα προσέγγισης του διεθνούς περιβάλλοντος.

Οι ρώσοι θα πρέπει σύντομα να ξεκαθαρίσουν τη θέση τους και να αφήσουν τα παιχνίδια. Αν επιθυμούν να συνεχίσουν την μιλιταριστική τους πολιτική, δεν μπορεί παράλληλα να έχουν σχέση με τον Ευρωπαϊσμό. Στην περίπτωση που επιμείνουν στην αυτοκρατορική λογική τους, είναι πρόδηλο ότι η περίφημη νέα στρατηγική σχέση Μόσχας – Βρυξελλών, αντί να προσφέρει μακροχρονίως ειρήνη στην γηραιά ήπειρο και μια νέα κουλτούρα στην συμβίωση των λαών, θα οδηγήσει σε μεγαλύτερες τριβές μεταξύ των χωρών – μελών της ΕΕ και, ασφαλώς, δεν θα εξυπηρετήσει καθόλου την προσδοκώμενη ύφεση στις σχέσεις ΗΠΑ – Ρωσίας.

Ο Ευρωπαϊσμός, λοιπόν, είναι μία λύση. Η άλλη είναι πολύ πιο δημοφιλής και γνωστή, έχει εφαρμοστεί αρκετές φορές κατά το παρελθόν και πρόσφατα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.