Κόντρα στην ηλιθιότητα

Του Αγίου

«Get stupid», είναι το μήνυμα της νεοφιλελεύθερης εποχής μας!
«Γίνε ηλίθιος», όμως, λένε - με τα δικά τους λόγια - και όλα τα «έξυπνα» κοινωνικο-πολιτικά συστήματα στον κόσμο. Το ίδιο υποστήριζαν χθες, σε αυτό επιμένουν σήμερα, το ίδιο θα επικαλούνται και αύριο για να χειραγωγούν τους πολίτες και την ανθρωπότητα.

Η λέξη με την οποία ναρκισσεύεται περισσότερο κάθε μορφή αυταρχισμού και ολοκληρωτισμού είναι η «ευφυΐα», χαρακτηρίζοντας το σύστημα ασφαλώς και όχι τα άτομα .
Έτσι, λοιπόν, πολιτικοί, σύγχρονοι διανοητές και συνολικά το σύστημα των λεγόμενων decision makers και opinion makers έχουν βαλθεί να μας πείσουν ότι έξυπνη συμπεριφορά είναι η ένταξη σε ένα έξυπνο σύστημα.

Όσοι αμφιβάλουμε για την εξυπνάδα των διαφόρων μορφών εξουσίας, θεωρούμεθα αποσυνάγωγοι και ασφαλώς ντεμοντέ.

Αλλά, τι είναι άραγε ένα «έξυπνο σύστημα»; Μα, το αποτελεσματικό σύστημα: αυτό που πραγματοποιεί τους στόχους που θέτει με την μικρότερη δαπάνη ή με άλλα λόγια με την οικονομικότερη λειτουργία.
Κάπως έτσι η εξυπνάδα εννοείται... απολύτως χαζά!

Μην… λες χαζά, λοιπόν, και αναλογίσου ότι η ευφυΐα συνδέεται αποκλειστικά με την ικανότητα μάθησης και μόνον. Μα, όποιος μπορεί να μαθαίνει από την εμπειρία του, την ιστορική «εμπειρία» και την επιστημονικο-τεχνολογική γνώση, δεν καθίσταται ταυτόχρονα και αποτελεσματικός;

Πάλι μπερδεύτηκες! Η αποτελεσματικότητα συναρτάται με την λειτουργία κάποιου συστήματος αναφοράς. Άρα, είσαι αποτελεσματικός στον βαθμό που ικανοποιείς τους όρους λειτουργίας του συστήματος, τείνοντας να καλύψεις τα άνω όρια απόδοσης των προδιαγραφών του.

Αναλογικά, ένα προβαλλόμενο ως «έξυπνο σύστημα» δεν στηρίζεται στην δική σου ευφυΐα, αλλά στην δική του «ευφυή» εσωτερική οργάνωση, η οποία υπόσχεται αποτελεσματικότητα. Μέσα σε ένα τέτοιο οργανωτικό σύστημα, με ολοκληρωτικά χαρακτηριστικά, το άτομο γίνεται ολοένα και πιο ηλίθιο, καθώς επιχειρεί να αναπαράγει με πιστότητα νόρμες συμπεριφοράς που εναρμονίζονται με τις προδιαγραφές του συστήματος.
Το κουτό άτομο, δηλαδή, θυσιάζει την ανάπτυξη της προσωπικής του ευφυΐας, χάριν μιας ποσοτικά προσδιορισμένης αποτελεσματικότητας, μέρος της οποίας θεωρεί ότι είναι και αυτό.

Τα «έξυπνα συστήματα» μοιράζουν επιταγές ευτυχίας στα μέρη τους, οι οποίες όταν επιχειρηθεί να εξαργυρωθούν θα αποκαλυφθεί η απάτη: είναι ακάλυπτες.
Πότε, όμως, καταφεύγει στην εξαργύρωση αυτών των επιταγών το άτομο; Συνήθως, όταν εξαντληθούν τα αποθέματα ελπίδας για προσωπική ανέλιξη στο σύστημα!

Κάπου εκεί βρίσκονται σήμερα τα μεσοστρώματα της ελληνική κοινωνίας.
Θυσίασαν την προσωπική τους ευφυΐα στο βωμό της κυβερνητικής αποτελεσματικότητας και την πάτησαν.

Ευτυχώς! Ευτυχώς, που η κυβέρνηση-Καραμανλή απέτυχε οικονομικά και διοικητικά, για σκέψου τι θα γινόταν αν πετύχαινε;
Η αποβλάκωση μεγάλων κοινωνικών ομάδων θα συνεχιζόταν σε μια προσπάθεια συντήρησης ενός μοντέλου κοινωνικής και οικονομικής ζωής, που οδηγούσε κατευθείαν σε ένα απολιτικό, συγκεντρωτικό σύστημα, όπου ο σκοπός της επιβίωσης ή της κοινωνικής ανόδου θα δικαιολογούσε την άσκηση όλων των δυνατών μέσων.
Αυτό με τη σειρά του θα καθιστούσε τα μέλη της κοινωνίας ακόμη πιο ηλίθια, καθώς κανόνας στην συμπεριφορά τους θα ήταν ο καιροσκοπισμός και η αυτόματη προσαρμογή στο πελατειακό σύστημα.

Ευτυχώς, που η υπόσχεση του Καραμανλή για «έξυπνο κράτος» αποδείχτηκε μια ακόμη μπαρούφα! Τα έξυπνα κράτη ήταν, είναι και θα είναι επικίνδυνα για τους πολίτες τους και ίσως για τον υπόλοιπο κόσμο. Αντίθετα οι κοινωνίες που καλλιεργούν την ευφυΐα των πολιτών τους, επενδύοντας στην ανάπτυξη της κοινωνικότητας, της πρωτοβουλίας, της καινοτομίας και της κοινωνίας των πολιτών, μοιάζει να μαθαίνουν καλύτερα το μάθημα της μάθησης: όταν το «όλον» δεν στηρίζεται στην ευφυή εξέλιξη του «επιμέρους», η αποτελεσματικότητα καταπίνει την δημοκρατία και τότε ο κοινωνικός μηχανισμός (αυτοματισμός) καταρρέει – αργά ή γρήγορα.

Ευτυχώς, που ο μύθος της νέας διακυβέρνησης κατέρρευσε νωρίς!
Ας δομήσουμε από την αρχή τον μύθο μας στην Ελλάδα με δημοκρατικά υλικά που θα ενισχύουν την, αναβαπτισμένη στην κοινωνικότητα, ατομική ευφυΐα, αντί να χρησιμοποιούμε «σάπια τούβλα», χτίζοντας κούφιους θεσμούς, που υπόσχονται μια τάχα αποτελεσματικότητα, δίχως διαφάνεια και λογοδοσία και χωρίς την συμμετοχή των πολιτών.

Το «έξυπνο κράτος» στηρίζεται στην αποτελεσματικότητα των οργάνων του και των μηχανισμών του, αντίθετα οι «έξυπνες κοινωνίες» στην δημοκρατική οργάνωση της πολιτείας και στους αποκεντρωμένους θεσμούς – δηλαδή, ενθαρρύνουν την συμμετοχή των πολιτών στις αποφάσεις και επιβραβεύουν την ευφυή παρέμβαση της ατομικότητας, όταν αποσκοπεί στην ποιοτική μεγέθυνση του συνολικού κοινωνικού αποτελέσματος.

Αυτής της μορφής η ευφυΐα, που συμβάλει στην κοινωνική πρόοδο, καλλιεργεί ένα ανώτερο επίπεδο πολιτισμού, αντίθετα η δήθεν εξυπνάδα που προβάλει ο διάχυτος ατομικισμός κατατείνει στην απόλυτη ηλιθιότητα και συνιστά κοινή βαρβαρότητα. Η προσαρμογή δεν επιβεβαιώνει την ύπαρξη ευφυΐας, μην διαβάζετε τελεολογικά την θεωρεία της εξέλιξης των ειδών!