Περί κριτικής και δημοκρατίας

Του Αγίου

Κρύος ιδρώτας με λούζει, παρακολουθώντας το επίπεδο του δημόσιου διαλόγου στη χώρα μας.
Οι αυθαίρετες σκέψεις, η ασυναρτησία, η καφενόβια επικοινωνία, ο θόρυβος, η κομματική, συντεχνιακή ή άλλη σκοπιμότητα κυριαρχούν, ανεξαρτήτως ΜΜΕ και εκτρέπουν τον διάλογο από τη βασική του αιτία: την διαμόρφωση πεποιθήσεων, μέσω της συνειδητοποίησης της πραγματικότητας.

Ο τηλεοπτικός πολιτισμός που επιβλήθηκε από το 1990, ως μοντέλο κοινωνικο-πολιτικής αντιπαράθεσης, ήρθε να πλημμυρίσει ακόμη και τις μικρές νησίδες σοβαρού δημόσιου διαλόγου, που είχαν με κόπο αναπτυχθεί στις αρχές της μεταπολίτευσης.

Οι παράλληλοι μονόλογοι, σε συνάρτηση με την έλλειψη κοσμιότητας και την επίδειξη δήθεν αυθορμητισμού με εξυπνακίστικη διάθεση, δυναμιτίζουν εξ αρχής κάθε προσπάθεια διαλεκτικής προσέγγισης των συμβάντων, στο επίπεδο της δημόσιος σφαίρας.

Μέσα σε αυτό το κλίμα η προπαγάνδα βασιλεύει και ευδοκιμεί.

Η πραγματικότητα είναι αδύνατο να συνειδητοποιηθεί μέσα από την συστηματική προσέγγιση των πολιτικών ή κοινωνικών συμβάντων, καθώς αυτά διαστέλλονται ή συστέλλονται διαρκώς δια της προπαγάνδας, έτσι ώστε να προσαρμόζονται στην μονοδιάστατη αλήθεια που παράγει και επιχειρεί να επιβάλει το διαπλεκόμενο καθεστώς στη χώρα.

Οι άνθρωποι εκείνοι που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη του δημόσιου διαλόγου είναι αποκλεισμένοι από το ευρύτερο κοινωνικό ακροατήριο, καθώς θεωρούνται, ξεπερασμένοι (ντεμοντέ) και μη-εμπορεύσιμοι (δεν πουλάνε).

Δουλεύοντας για αρκετά χρόνια στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο, επιχείρησα να διερευνήσω εμπειρικά την προκατάληψη αυτή, καθώς η θεωρία της επικοινωνίας και του marketing, άλλα έλεγαν. Έφερα λοιπόν στο προσκήνιο κάποιους από αυτούς που εξ ορισμού «δεν πούλαγαν» και διαπίστωσα ότι «πούλησαν και παραπούλησαν».

Η αλήθεια, λοιπόν, είναι ότι τα ΜΜΕ πωλούν αυτά και αυτούς που συνειδητά και σχεδιασμένα επιλέγουν να πουλήσουν.

Μακροχρονίως, ασφαλώς, διαμορφώνουν και την αντίστοιχη αγορά, εντός της οποίας οτιδήποτε μη-οικείο, σε επίπεδο κώδικα επικοινωνίας, είναι μη-αναγνωρίσιμο, σχετικά ακατανόητο και εν τέλει απορριπτέο ως επιλογή.

Έτσι, φτάσαμε να γίνεται μέρος της κοινής λογικής και της υπερ-πραγματικότητας της λεγόμενης κοινής γνώμης ο κάθε παραλογισμός, ανορθολογισμός και κρετινισμός.

Κατ΄ αυτό τον τρόπο ένα αλήτικο, ολοκληρωτικό μοντέλο επικοινωνίας κυριάρχησε και στρώνει το κόκκινο χαλί για να διέλθει θριαμβευτικά η κάθε προπαγάνδα: πολιτική, ιδεολογική, «εθνικιστική», εμπορική κλπ.

Αιτία και αποτέλεσμα ταυτόχρονα αυτής της κατάστασης είναι η εξάλειψη της κριτικής από τον δημόσιο διάλογο, η οποία υποκαταστάθηκε από την προστριβή και την ψευδο-διένεξη, που αποτελούν την ασφαλέστερη οδό για την διασκέδαση του πραγματικού. Εκεί επάνω οικοδομήθηκε το μοντέλο της διασκεδαστικής ενημέρωσης.

Ας έλεγε αυτός ο μυστήριος ο Δημόκριτος "Ου πολυμαθίην, πολυνοείην ασκέειν χρη", δηλαδή, δεν πρέπει να αποσκοπούμε στην πολυγνωσία, αλλά να καλλιεργούμε την κριτική σκέψη. Αυτά είναι ψύλλοι στα άχυρα.

Θα μου πεις, γνώση παράγεται από τα ΜΜΕ; Όχι, με τη συστηματική έννοια του όρου, ασφαλώς, αλλά περί άτυπης γνώσεως πρόκειται με τη μορφή της πληροφορίας.

Ο τηλεοπτικός πολιτισμός αντιμάχεται την κριτική σκέψη, διότι αυτή δίνει τη δυνατότητα να δομηθούν αυτόνομες ( αυτεξούσιες), παραγωγικές και δημιουργικές συνειδήσεις, οι οποίες τελικά θα ακύρωναν την δυναμική και τα στερεότυπα, στα οποία βασίζει την βασιλεία της η προπαγάνδα.

Ο τρόπος που διεξάγεται ο δημόσιος διάλογος, στην Ελλάδα, είναι ένα είδος αγωγής που μας μαθαίνει πώς να μην μαθαίνουμε δια της κριτικής , αλλά δια της συμμόρφωσης σε κάποιο μυθικό συλλογικό υποσυνείδητο, το οποίο με έναν μεταφυσικό τρόπο γνωρίζει να διακρίνει το καλό από το κακό, το δίκαιο από το άδικο και το εθνικά ή κοινωνικά συμφέρον από το αντίθετο του.

Σε αυτό το περίφημο συλλογικό υποσυνείδητο που αυθεντικά κυριαρχεί - όπως μας διαβεβαιώνουν οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης – στα παραδοσιακά ΜΜΕ και κυρίως στην τηλεόραση, υποτάσσεται και ο παραδοσιακός πολιτικός. Αυτό δήθεν διακονεί.

Έλα όμως που έτσι πάει περίπατο η πολιτική και το πολιτικό, τα οποία υποκαθίστανται με λογής-λογής πολιτικές, γραφειοκρατικού (κανονιστικού) χαρακτήρα!

Εξαφανίζοντας την κριτική από το δημόσιο προσκήνιο είναι σαν να εξαφανίζεται η ίδια η πολιτική και αυτό το πληρώνει καθημερινά η ταλαίπωρη δημοκρατία .

Παραφράζοντας ένα γνωστό γνωμικό θα έλεγα:
«Ο μέτριος πολιτικός λέει, ο καλός εξηγεί, ο πολύ καλός αναλύει και ο μέγας εμπνέει, καλλιεργώντας και προκαλώντας την κριτική ικανότητα του πολίτη». Αυτός όμως θα ήταν ένας άλλος πολιτικός πολιτισμός, άγνωστος στις μέρες μας από το ευρύτερο πολιτικό σύστημα.

Είναι όμως ο μοναδικός πολιτισμός που μπορεί να υπηρετήσει το δίπτυχο δημοκρατία - αποτελεσματικότητα, προσφέροντας την σταθερότερη βάση κοινωνικής νομιμοποίησης, μέσω της αποδοχής της σχετικότητας των αποφάσεων, δια της κριτικής.