Της βλακείας το ανάγνωσμα

Του Αγίου

Οποιαδήποτε επιχείρηση να ορίσει κανείς, με επιστημονικά κριτήρια, τι είναι βλακεία ή εξυπνάδα είναι εκ προοιμίου καταδικασμένη σε αποτυχία.

Το ίδιο μάταιο αποτέλεσμα έχει η απόπειρα να διακρίνουμε αντικειμενικά τον βλάκα από τον ευφυή, αν και εδώ θα μπορούσαν να υπάρξουν σχετικά ασφαλέστερα κριτήρια. Δεν αναφέρομαι ασφαλώς σε παθολογικές περιπτώσεις ηλιθιότητας (καθυστέρησης) ή σε εξίσου «παθολογικές» καταστάσεις υπερ-υψηλής ευφυΐας.

Παρόλα αυτά η κοινωνική αξιολόγηση στην κλίμακα βλακεία – ευφυΐα καλά κρατεί.

Επιχειρήσεις όλων των κλάδων επιλέγουν το προσωπικό τους και με αυτό το κριτήριο, μέσω ερωτηματολογίου το οποίο δήθεν αποσκοπεί στην διερεύνηση της προσωπικότητας του αιτούντος.

Κοινωνικοί ψυχολόγοι, παιδαγωγοί και πολλοί άλλοι επαγγελματίες εμπλέκονται σε μια διαρκώς διευρυνόμενη αγορά, η οποία τάχα καλείται να αξιολογήσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας σπουδαστών, εργαζομένων, καταναλωτών, εκλογέων κλπ. με συγκαλυμμένο κριτήριο την επίδοση σε συγκεκριμένα τεστ-ευφυΐας.

Η βλακεία και η ευφυΐα, λοιπόν, ξανάρχονται μετά από πολλά χρόνια στο προσκήνιο για να αποτελέσουν κοινωνικό, αξιολογικό παράγοντα και να διαμορφώσουν ένα νέο πεδίο κοινωνικών διακρίσεων και αποκλεισμού.

Αυτή μάλιστα τη φορά διόλου απαξιώτικα και προσβλητικά, αλλά χαλαρά και «επιστημονικά».

Δεν λέμε λοιπόν σε αυτόν που υφίσταται το σύγχρονο κοινωνικό μπλοκάρισμα: «αϊ χάσου παλιοηλίθιε», αλλά ευγενικά και τεκμηριωμένα του εξηγούμε, αν χρειασθεί, ότι δεν είναι ακριβώς η προσωπικότητα που μας ενδιαφέρει ( ταιριάζει).

Έτσι, φτάσαμε να δημιουργούμε σύγχρονες «σχολές ευφυΐας», οι οποίες διδάσκουν τους ενδιαφερόμενους πώς θα αναπτύξουν την προσωπικότητα τους για να μην δείχνουν βλάκες.

Εκεί νέοι, μεγαλύτεροι και κοινωνικά επανεντασσόμενοι μεσήλικες θα μάθουν πώς να συμπεριφέρνονται ως έξυπνοι, ήτοι, πώς θα εμφανίζονται έμπιστοι, ευαίσθητοι σε ορισμένα θέματα και εντελώς αναίσθητοι σε κάποια άλλα, ευθείς σε αυτούς που πρέπει, ανεξίκακοι, ανυστερόβουλοι, μεγάθυμοι και κυρίως γεμάτοι αυτοπεποίθηση, εσωτερική δύναμη και αυτοπειθαρχία.

Με άλλα λόγια, εξυπνάδα σύμφωνα με το κυρίαρχο μοντέλο, είναι η προσαρμογή στο κυρίαρχο πολιτισμικό πρότυπο και βλακεία το αντίθετο της.

Βέβαια, με αυτή την έννοια η εξυπνάδα δεν έχει σχέση με την ευφυΐα, ούτε η βλακεία με την ηλιθιότητα. Κάλλιστα ο έξυπνος μπορεί να είναι στην πραγματικότητα ηλίθιος και ο βλάκας, ευφυής. Με μια μικρή διαφορά, ότι ό πρώτος έχει πολύ λιγότερες πιθανότητες να το ανακαλύψει (διαπιστώσει) σε σχέση με τον δεύτερο!

Ταυτίζοντας παραμορφωτικά την εξυπνάδα με την ευφυΐα, χρησιμοποιώντας συμμορφωτικά, συμπεριφορικά κριτήρια και αντίστοιχα την βλακεία με την ηλιθιότητα διαπράττουμε σοβαρό κοινωνικό αδίκημα που σε κάποιες περιπτώσεις λαμβάνει την μορφή του στυγερού εγκλήματος.

«Καθαρίζουμε» όσους δεν βολεύουν τις κυρίαρχες επιλογές και τάσεις του εκάστοτε συστήματος και μάλιστα πλήρως νομιμοποιημένα.

Η ευφυΐα από τη φύση της είναι αριστοκρατική, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να ενταχθεί και να λειτουργήσει σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο.

Εκτός και αν η δημοκρατία αποτελεί δημαγωγική έκφραση και στην ουσία σημαίνει δικτατορία του μέσου όρου και των μαζών.

Το δημοκρατικό παράδειγμα της γαλλικής επανάστασης, στο οποίο ομνύουν τόσοι και τόσοι προοδευτικοί πολιτικοί, δεν συνεισφέρει στην ανάπτυξη του σύγχρονου πολιτικού πολιτισμού, αλλά δεν το ξέρουν! Μέσα τους θα έπρατταν το ίδιο αν κάθονταν στην θέση των δικαστών του επαναστατικού δικαστηρίου που δεν δέχθηκε να εκπληρώσει την τελευταία επιθυμία του Λαβουαζιέ, ο οποίος το μόνο που ζήτησε ήταν μια μικρή αναβολή της εκτέλεσής του, ώστε να μπορέσει να ολοκληρώσει τα πειράματα που είχε ξεκινήσει.

Πιστεύω μάλιστα, ότι και αυτοί σαν τους επαναστάτες εκείνης της εποχής θα έλεγαν: «Η δημοκρατία δεν χρειάζεται μεγαλοφυΐες».

Κι όμως, η δημοκρατία χρειάζεται όσο κανένα άλλο σύστημα πολιτικής οργάνωσης την ευφυΐα, διότι μόνο έτσι θα μπορέσει η ισότητα να εμπλουτιστεί με την δημιουργικότητα. Ναι, αλλά έτσι θα προκληθεί μια νέα ανισότητα και πάει λέγοντας, ίσως μου πεις. Μα, αυτή είναι ακριβώς και η αρετή της προοδευτικής, ριζοσπαστικής δημοκρατίας να διαμορφώνει εξισώσεις προς τα επάνω και όχι προς τα κάτω, με δυναμικό τρόπο.

Η καλπάζουσα και ανεξέλικτη σε μεγάλο βαθμό τεχνολογική πρόοδος θα μπορούσε να συμβάλει στην διαμόρφωση ενός άλλου κοινωνικοπολιτικού πλαισίου, εντός του οποίου η αριστοκρατία, με την δημιουργική της έννοια, είναι δυνατόν να ενισχύσει τα δημοκρατικά χαρακτηριστικά των κοινωνιών.

Αρκεί τα μαζικά συμπλέγματα και τα αντίστοιχα στερεότυπα που καλλιεργούν τόσα χρόνια οι ελίτ των μέτριων, που ελέγχουν τον πολιτισμό και την πολιτική, να υποχωρήσουν.

Για να κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση, όμως, …θέλει δουλειά πολύ.

Δυστυχώς της βλακείας το ανάγνωσμα έχει πολλούς… μύστες και υψηλή τηλεθέαση.